Indeks kulinarny: sery

Kulinarne

Przy robieniu lobio warto ugotować więcej fasoli, przyda się kolejnego dnia na lobiani, czyli niby chaczapuri z fasolową pastą. Piszę “niby” gdyż można spotkać pod nazwą lobiani bułeczki, placki i bagietki, które łączy jedno – owa fasolowa pasta.

Lobiani - nadziewane, fasolowe placki jak chaczapuri

Wszyscy, którzy byli w Gruzji, znają chaczapuri serowe zwane imeretyńskim i adżarskie, rzadziej megrelskie czy raczyńskie. Jednakże w obrębie okrągłych chaczapuri mogą być równie tradycyjne nadzienia inne niż serowe. W Swanetii najczęściej jedzone jest podobne w formie mięsne kubdari (bywa także w wersji postnej grzybowe) lub chaczapuri z trzema typami nadzień: serowe, serowo-ziemniaczane i serowe z zieleniną. Ową “zieleniną” wiosną jest najczęściej pokrzywa i inne wczesne ziółka, a latem i jesienią burak liściowy, inaczej boćwina.

Chaczapuri z serem i burakiem liściowym, dom gościnny Gamarjoba w Uszguli

Pierwszy raz robiliśmy cziszdwari u Mery, ale tak naprawdę zakochaliśmy się w tych serowych placuszkach u Leli w Uszguli. Czy to kwestia wspaniałego mleka od krów pasących się na wysokogórskich łąkach powyżej 2200 metrów i przez to równie wspaniałego sera? Czy może kwestia daru Leli do robienia owych przysmaków? Choć jedliśmy w wielu swańskich domach cziszdwari to bezwzględnie dla nas ich królową została Lela.

Cziszdwari Leli - serowy kwiatek - przepis kulinarny

Oprócz obserwacji i własnoręcznego robienia serów pod okiem “mistrzów” prowadzimy także pracę historyczno-detektywistyczną tropiąc owe sery i ich wędrówki. W takim też “odkrywczym” nastroju powędrowaliśmy do tbiliskiego Muzeum Etnograficznego na świeżym powietrzu, gdzie odbywał się Festiwal Sera.

Sery Gruzji - dojrzewające z górskich okolic Vardzi

W Polsce mawiają “nie kupuj kota w worku” i mają rację, ale sera już to nie dotyczy, bo tutaj worek może się przydać i to bardzo. Do czego? Do przygotowania pysznego, dobrze odciśniętego sera idealnego do wielu gruzińskich potraw.

Ser domowy odciśnięty o przedlużonej trwałości

Gruziński patent upcyklingowy, czyli o tym jak ze starej lodówki zrobić wędzarnię, jakiego drzewa używać do wędzenia i jak wędzić sery w warunkach domowych.

Domowe wędzenie serów u Mery - jak zrobić wędzarnię, jak wędzić sery

Zimowe wieczory to dobry czas na gotowanie i rozmowy, więc rozmawiamy o przeszłości, o tradycjach, o różnicach w przepisach kucharskich. Czasami potrawę o tej samej nazwie robi się zupełnie inaczej w jednym regionie Gruzji, a inaczej w drugim. Tak właśnie jest z elardżi...

Elardżi ziemniaczane po swańsku - przepis kuchni gruzińskiej

Mczadi to kultowa potrawa Gruzji Zachodniej. Cziszdwari to jej wersja z serem.

Cziszdwari (chishdvari) - mczadi serowe

Wymyśliłam sobie, że chcę nauczyć się jak robić chaczapuri adżarskie u spotkanego podczas pierwszej wyprawy do Gruzji i odwiedzonego również rok później kucharza z Szuachewi. To pierwsze, jedzone w niewielkim miasteczku po wielogodzinnej wędrówce, wydawało mi się wręcz idealne. Czy naprawdę takie było? Nie wiem. Pewnie takich lub jeszcze lepszych można znaleźć wiele w całej Adżarii, ale to chaczapuri i ten kucharz stały się dla mnie swoistą legendą.

Chaczapuri adżarskie (ajaruli khachapuri) gotowe do jedzenia

Wyobraźmy sobie gigantyczny, dwustu litrowy kocioł powieszony nad ogniskiem, w którym gotuje się “kaszka” dla weselnych gości. Udało się? To dobrze!

Gomi z kaszy kukurydzianej z serem sulguni, gruzińska potrawa tradycyjna

Od pierwszego momentu, gdy usłyszałam nazwę tej potrawy byłam nią zachwycona. Powtarzałam ją bez przerwy uwiedziona melodyjnością. W jej nazwie kryła się różnorodność, szczypta nieładu, okruch chaosu i niespodzianka.

Cziżi-biżi - jajeczny miszmasz - potrawa kuchni gruzińskiej

Dla niektórych aczma to jeszcze jedna wariacja na temat gruzińskiego chaczapuri. Ma to pewne uzasadnienie, bo ser do zapiekania jest ten sam a ciasto do chaczapuri może być przecież różne, więc i makaronowe też się nadaje. Dla mnie jednak aczma zdecydowanie bardziej przypomina włoską lasagne...

Aczma - adżarska lazania z serem

Chaczapuri to jedna z najwspanialszych potraw, równie ważna dla gruzińskiej kuchni jak pizza dla włoskiej, knedle dla czeskiej czy tortilla dla hiszpańskiej. Jak każdą tradycyjną potrawę warto przygotowywać ją z dodatkiem filozoficznej zadumy nad historią człowieczeństwa i ogromem miłości do różnorodności smaków, zapachów i kolorów w potrawach całego świata.

Chaczapuri, czyli serowy chleb - tradycyjna portawa kuchni gruzińskiej

Pierogi w Polsce to znany przysmak, zwłaszcza te z kapustą i grzybami oraz serowe. Jednakże gruzińskie gwezeli to coś zupełnie odmiennego – nie są gotowane, lecz pieczone a do tego potrafią być naprawdę gigantycznych rozmiarów.

Gwezeli (ghvezeli) - guryjskie pierożki z jajkiem i serem (kuchnia gruzińska)

Kuchnia gruzińska, tak jak i francuska, nie mogłaby istnieć bez serów. I może w Gruzji nie ma aż takiej różnorodności gatunków jak we Francji, jednak gruzińskie sery smakują równie wybornie a robione są powszechnie w warunkach domowych w każdej wiosce.

Gruziński ser domowy na chaczapuri (khachapuri)

Sinori to coś podobnego do naszych naleśników, ale to tylko pozór. Są pieczone a nie smażone. Nadzienie bądź polewę wylewa się na rulony pokrojone i postawione na sztorc a nie wkłada do środka jak u nas. Dobre są z twarogiem lub śmietaną zarówno na słono i z czosnkiem, jak i na słodko z cukrem lub miodem.

Przepisy kuchni adżarskiej - sinori (nauka przyrządzania w Cafe Mate, Khulo)

Koniec jesieni i niedługo zacznie się zima. Dla mieszkańców górskich wiosek Adżarii oznacza to zasypane i nieprzejezdne drogi. W wioskach nie ma sklepów a w miasteczkach jest ich niewiele i słabo zaopatrzone.

Reportaż z Gruzji: Spiżarnia w górskiej wiosce Adżarii

Chinkali to jedna z najbardziej znanych potraw gruzińskich obok chaczapuri i szaszłyków. W każdym miasteczku są domy chinkali a na niemal każdej imprezie rodzinnej obowiązkowo pojawiają się na stole. Wegetariańska odmiana chinkali robiona jest z grzybami...

Potrawa gruzińska z grzybów - soko-khinkali u Lii w Akhaltsikhe

W zachodniej Gruzji, a zwłaszcza w Megrelii, jest popularne jedno danie przypominające wyglądem nasze swojskie pierogi. To kweri – gruzińskie serowe pierogi, różniące się tym od polskich, że są lekko słonawe i bardziej wytrawne.

Pierogi z serem ugotowane (kweri)

Potrawa z bakłażana żartobliwie nazywana “językami teściowej” może być bardzo ostra lub łagodna, z nutką goryczy lub kwaśności. Końcowy smak zależy od tego kto przyrządza i jaką ma teściową. :-)

Bakłażanowe języki po gruzińsku z pastą orzechową, pomidorami i serem

Podstawą jest upieczony w skórce bakłażan. Pozostałe składniki można modyfikować do woli za każdym razem delektując się nową odsłoną już znajomej potrawy.

Pasta bakłażanowa z serem i papryką (wegetariańska potrawa gruzińska)

W postnej, czyli wegetariańskiej kuchni gruzińskiej, jest sporo potraw z grzybów – grzyby duszone z jajkami, ze śmietaną, z masłem, z orzechami, smażone, zapiekane w “kiecy”, podsmażane, opiekane nad rozżarzonymi węgielkami a nawet chinkali z grzybów – rarytas dla tych, którzy mięsa nie preferują.

Soko-suluguni - grzyby zapiekane z serem (gruzińska potrawa wegetariańska)

Jest takie gruzińskie przysłowie, że “gdyby bakłażan miał skrzydła, wydawałby się nam jaskółką”. Jeśli możemy sobie wyobrazić latającego jak jaskółka fioletowego bakłażana to cóż nam szkodzi skłonić go do pływania?

Bakłażanowe czółna z serem (przepis kuchni gruzińskiej)

Kulinarne a-z

Dla niektórych aczma to jeszcze jedna wariacja na temat gruzińskiego chaczapuri. Ma to pewne uzasadnienie, bo ser do zapiekania jest ten sam a ciasto do chaczapuri może być przecież różne, więc i makaronowe też się nadaje. Dla mnie jednak aczma zdecydowanie bardziej przypomina włoską lasagne...

Aczma - adżarska lazania z serem

Potrawa z bakłażana żartobliwie nazywana “językami teściowej” może być bardzo ostra lub łagodna, z nutką goryczy lub kwaśności. Końcowy smak zależy od tego kto przyrządza i jaką ma teściową. :-)

Bakłażanowe języki po gruzińsku z pastą orzechową, pomidorami i serem

Jest takie gruzińskie przysłowie, że “gdyby bakłażan miał skrzydła, wydawałby się nam jaskółką”. Jeśli możemy sobie wyobrazić latającego jak jaskółka fioletowego bakłażana to cóż nam szkodzi skłonić go do pływania?

Bakłażanowe czółna z serem (przepis kuchni gruzińskiej)

Podstawą jest upieczony w skórce bakłażan. Pozostałe składniki można modyfikować do woli za każdym razem delektując się nową odsłoną już znajomej potrawy.

Pasta bakłażanowa z serem i papryką (wegetariańska potrawa gruzińska)

Wymyśliłam sobie, że chcę nauczyć się jak robić chaczapuri adżarskie u spotkanego podczas pierwszej wyprawy do Gruzji i odwiedzonego również rok później kucharza z Szuachewi. To pierwsze, jedzone w niewielkim miasteczku po wielogodzinnej wędrówce, wydawało mi się wręcz idealne. Czy naprawdę takie było? Nie wiem. Pewnie takich lub jeszcze lepszych można znaleźć wiele w całej Adżarii, ale to chaczapuri i ten kucharz stały się dla mnie swoistą legendą.

Chaczapuri adżarskie (ajaruli khachapuri) gotowe do jedzenia

Wszyscy, którzy byli w Gruzji, znają chaczapuri serowe zwane imeretyńskim i adżarskie, rzadziej megrelskie czy raczyńskie. Jednakże w obrębie okrągłych chaczapuri mogą być równie tradycyjne nadzienia inne niż serowe. W Swanetii najczęściej jedzone jest podobne w formie mięsne kubdari (bywa także w wersji postnej grzybowe) lub chaczapuri z trzema typami nadzień: serowe, serowo-ziemniaczane i serowe z zieleniną. Ową “zieleniną” wiosną jest najczęściej pokrzywa i inne wczesne ziółka, a latem i jesienią burak liściowy, inaczej boćwina.

Chaczapuri z serem i burakiem liściowym, dom gościnny Gamarjoba w Uszguli

Chaczapuri to jedna z najwspanialszych potraw, równie ważna dla gruzińskiej kuchni jak pizza dla włoskiej, knedle dla czeskiej czy tortilla dla hiszpańskiej. Jak każdą tradycyjną potrawę warto przygotowywać ją z dodatkiem filozoficznej zadumy nad historią człowieczeństwa i ogromem miłości do różnorodności smaków, zapachów i kolorów w potrawach całego świata.

Chaczapuri, czyli serowy chleb - tradycyjna portawa kuchni gruzińskiej

Mczadi to kultowa potrawa Gruzji Zachodniej. Cziszdwari to jej wersja z serem.

Cziszdwari (chishdvari) - mczadi serowe

Pierwszy raz robiliśmy cziszdwari u Mery, ale tak naprawdę zakochaliśmy się w tych serowych placuszkach u Leli w Uszguli. Czy to kwestia wspaniałego mleka od krów pasących się na wysokogórskich łąkach powyżej 2200 metrów i przez to równie wspaniałego sera? Czy może kwestia daru Leli do robienia owych przysmaków? Choć jedliśmy w wielu swańskich domach cziszdwari to bezwzględnie dla nas ich królową została Lela.

Cziszdwari Leli - serowy kwiatek - przepis kulinarny

Od pierwszego momentu, gdy usłyszałam nazwę tej potrawy byłam nią zachwycona. Powtarzałam ją bez przerwy uwiedziona melodyjnością. W jej nazwie kryła się różnorodność, szczypta nieładu, okruch chaosu i niespodzianka.

Cziżi-biżi - jajeczny miszmasz - potrawa kuchni gruzińskiej

Gruziński patent upcyklingowy, czyli o tym jak ze starej lodówki zrobić wędzarnię, jakiego drzewa używać do wędzenia i jak wędzić sery w warunkach domowych.

Domowe wędzenie serów u Mery - jak zrobić wędzarnię, jak wędzić sery

Kuchnia gruzińska, tak jak i francuska, nie mogłaby istnieć bez serów. I może w Gruzji nie ma aż takiej różnorodności gatunków jak we Francji, jednak gruzińskie sery smakują równie wybornie a robione są powszechnie w warunkach domowych w każdej wiosce.

Gruziński ser domowy na chaczapuri (khachapuri)

Zimowe wieczory to dobry czas na gotowanie i rozmowy, więc rozmawiamy o przeszłości, o tradycjach, o różnicach w przepisach kucharskich. Czasami potrawę o tej samej nazwie robi się zupełnie inaczej w jednym regionie Gruzji, a inaczej w drugim. Tak właśnie jest z elardżi...

Elardżi ziemniaczane po swańsku - przepis kuchni gruzińskiej

Wyobraźmy sobie gigantyczny, dwustu litrowy kocioł powieszony nad ogniskiem, w którym gotuje się “kaszka” dla weselnych gości. Udało się? To dobrze!

Gomi z kaszy kukurydzianej z serem sulguni, gruzińska potrawa tradycyjna

Oprócz obserwacji i własnoręcznego robienia serów pod okiem “mistrzów” prowadzimy także pracę historyczno-detektywistyczną tropiąc owe sery i ich wędrówki. W takim też “odkrywczym” nastroju powędrowaliśmy do tbiliskiego Muzeum Etnograficznego na świeżym powietrzu, gdzie odbywał się Festiwal Sera.

Sery Gruzji - dojrzewające z górskich okolic Vardzi

Pierogi w Polsce to znany przysmak, zwłaszcza te z kapustą i grzybami oraz serowe. Jednakże gruzińskie gwezeli to coś zupełnie odmiennego – nie są gotowane, lecz pieczone a do tego potrafią być naprawdę gigantycznych rozmiarów.

Gwezeli (ghvezeli) - guryjskie pierożki z jajkiem i serem (kuchnia gruzińska)

W zachodniej Gruzji, a zwłaszcza w Megrelii, jest popularne jedno danie przypominające wyglądem nasze swojskie pierogi. To kweri – gruzińskie serowe pierogi, różniące się tym od polskich, że są lekko słonawe i bardziej wytrawne.

Pierogi z serem ugotowane (kweri)

Przy robieniu lobio warto ugotować więcej fasoli, przyda się kolejnego dnia na lobiani, czyli niby chaczapuri z fasolową pastą. Piszę “niby” gdyż można spotkać pod nazwą lobiani bułeczki, placki i bagietki, które łączy jedno – owa fasolowa pasta.

Lobiani - nadziewane, fasolowe placki jak chaczapuri

W Polsce mawiają “nie kupuj kota w worku” i mają rację, ale sera już to nie dotyczy, bo tutaj worek może się przydać i to bardzo. Do czego? Do przygotowania pysznego, dobrze odciśniętego sera idealnego do wielu gruzińskich potraw.

Ser domowy odciśnięty o przedlużonej trwałości

Sinori to coś podobnego do naszych naleśników, ale to tylko pozór. Są pieczone a nie smażone. Nadzienie bądź polewę wylewa się na rulony pokrojone i postawione na sztorc a nie wkłada do środka jak u nas. Dobre są z twarogiem lub śmietaną zarówno na słono i z czosnkiem, jak i na słodko z cukrem lub miodem.

Przepisy kuchni adżarskiej - sinori (nauka przyrządzania w Cafe Mate, Khulo)

Chinkali to jedna z najbardziej znanych potraw gruzińskich obok chaczapuri i szaszłyków. W każdym miasteczku są domy chinkali a na niemal każdej imprezie rodzinnej obowiązkowo pojawiają się na stole. Wegetariańska odmiana chinkali robiona jest z grzybami...

Potrawa gruzińska z grzybów - soko-khinkali u Lii w Akhaltsikhe

W postnej, czyli wegetariańskiej kuchni gruzińskiej, jest sporo potraw z grzybów – grzyby duszone z jajkami, ze śmietaną, z masłem, z orzechami, smażone, zapiekane w “kiecy”, podsmażane, opiekane nad rozżarzonymi węgielkami a nawet chinkali z grzybów – rarytas dla tych, którzy mięsa nie preferują.

Soko-suluguni - grzyby zapiekane z serem (gruzińska potrawa wegetariańska)

Koniec jesieni i niedługo zacznie się zima. Dla mieszkańców górskich wiosek Adżarii oznacza to zasypane i nieprzejezdne drogi. W wioskach nie ma sklepów a w miasteczkach jest ich niewiele i słabo zaopatrzone.

Reportaż z Gruzji: Spiżarnia w górskiej wiosce Adżarii

Inne publikacje

Sklep przyciąga uwagę niebieskim kolorem ścian a kawałek za nim po drugiej stronie drogi równie odcinająca się kolorem od wszechpanującej szarości fabryka sera lub jak inaczej ją można nazwać – mała mleczarnia. I sklep, i fabryczka należą do jednej rodziny... Co ciekawe, oba przedsięwzięcia świetnie funkcjonują dzięki umiejętnemu wykorzystaniu mechanizmów barterowych.

Fabryka sera w Saqdrioni - ręczne formowanie sera sulguni

Trudno mi pisać o Mery, bo trudno jedną historią ująć ogrom ciepła wewnętrznego i tragedii, których doświadczyła. Dotykanie jej tematu to jak zetknięcie z antyczną tragedią – żona, matka, siostra, obywatelka, pielęgniarka, mądra kobieta, kobieta pogodzona i niepogodzona, kobieta naznaczona wojną, kobieta, która ma klucze...

Reportaże z Gruzji - Meri Kvitsiani i jej sery

W połowie października nasze gorączkowe przygotowania do wyjazdu sukcesywnie schładzane były przez różne sprzętowe niespodzianki i inne opóźniacze, co przypominało nam, że cierpliwość jest cnotą i towarzyszką mądrości.

Surowa czekolada, ziarna kakaowca, jagody inkaskie i inne słodkości - SuroVital