Indeks kulinarny: owoce

Kulinarne

Wyobrażacie sobie śliwki mirabelki z czosnkiem, papryką i ziołami? U nas kojarzone z ekonomicznym nieudacznictwem, gdzie indziej doceniane w kuchni i poważane… W Gruzji ałycza, będąca przodkiem mirabelki i często z nią mylona, stanowi podstawę legendarnego, kwaśno-pikantnego sosu tkemali.

Tkemali, ałycza, mirabelki - różnokolorowe śliwki na gruziński sos tkemali

Herbaciane liście, herbaciane pola w muzyce, czyli garść rozważań historycznych przy pieczeniu herbacianego ciasta.

Gruzińskie ciasto herbaciane (przepis)

Jarzębina już dobrze przechłodzona i nie ma goryczki, zatem można zrywać jarzębinę, z której później Lela zrobi pyszne konfitury. Jemy je tutaj dość często, są zeszłoroczne a teraz jest okazja nauczyć się je robić samemu. Bierzemy dwa wiadra, sekatory i rękawiczki...

Jarzębina zebrana na konfiturę

Ta warzywna zupa w pełni oddaje polityczny klimat Gruzji. Przyszła razem z Rosjanami i główne komponenty pozostały niezmienne. Za to w dodatkach “hulaj duszo!” – wszystko się zmieści co fantazja gruzińskiej gospodyni podsunie.

Ruski barszcz warzywny wg przepisu Mery

Zimą lub na przednówku, jak wszystkie zapasy suszonych liści, konfitur czy soków się skończą, można wykorzystać świeżo ścięte, gałązki do zrobienia doskonałej herbatki uzdrawiającej nie tylko z przeziębienia czy grypy, ale także z zimowej depresji.

Parzenie gałązek krzewów owocowych

Grudzień to czas ostatnich zbiorów pigwy, kiedy już lekko przechłodzone, dojrzałe i słodsze są idealne na przetwory, w tym konfitury.

Smażenie owoców pigwy na konfiturę

Mery woli swoje jabłka z ogrodu, o których wie, że wyrosły może nie takie wielkie i piękne, ale za to bez chemii. Jesienią są najsmaczniejsze na świeżo, ale zimą próbujemy ich na ciepło, upieczonych w postawionym na piecu dużym, żeliwnym keci.

Jabłka pieczone na keci

Hurma kaukaska znana była przez starożytnych Greków, którzy nazwali ją diospyros, czyli “owoc bogów”. Gruzińskim przysmakiem robionym z suszonej hurmy są girlandy cziri.

Suszony owoc hurmy kaukaskiej (diospyros lotus)

Listopad – mandarynkowy sezon w pełni. Gruzińskie mandarynki smakują inaczej niż te wymęczone podróżą i sypane środkami ochrony, które możemy kupić w Polsce. W nadmorskich rejonach mamy okazję posmakować tych najsłodszych i najsmaczniejszych...

Sortowanie mandarynek w Chakvi (zdjęcie do reportażu z Gruzji)

Tolma to potrawa, której pochodzenie nie jest pewne. Najczęściej robiona jest z nadzieniem ryżowo-mięsnym, ale można też zrobić wersję wegetariańską. Taką zrobiła dla nas Żużuna dodając do ryżu dużo zieleniny. Robienie tolmy to prosta, choć żmudna praca...

Historie kulinarne: Tolma (sarma) wegetariańska z ryżem

Koniec jesieni i niedługo zacznie się zima. Dla mieszkańców górskich wiosek Adżarii oznacza to zasypane i nieprzejezdne drogi. W wioskach nie ma sklepów a w miasteczkach jest ich niewiele i słabo zaopatrzone.

Reportaż z Gruzji: Spiżarnia w górskiej wiosce Adżarii

Malachto – adżarska potrawa pełna zieloności, lekka i subtelna, ze szczyptą czerwonego, papryczkowego ognia.

Malachto (malakhto) - adżarska potrawa z zielonej fasolki

Lobio – to jedna z najbardziej znanych i popularnych gruzińskich potraw. Każdy, kto był w Gruzji, na pewno jadł lobio. A jak się zbierze kilku, którzy byli i jedli, to rozpocznie się dyskusja jak je robić i jaki jest jego prawdziwy smak.

Lobio z czerwonej fasoli - tradycyjna potrawa gruzińska

W tym przepisie zamiast papryki mogłoby się znaleźć mnóstwo innych warzyw a i papryka wcale nie musi być zielona. Gwoździem programu jest sos orzechowy, z którym te wszystkie warzywa nabierają duszy i wykwintnego smaku. Zaś w samej potrawie jest jedna ciekawostka...

Papryka gotowana po gruzińsku w sosie orzechowym

Potrawa z bakłażana żartobliwie nazywana “językami teściowej” może być bardzo ostra lub łagodna, z nutką goryczy lub kwaśności. Końcowy smak zależy od tego kto przyrządza i jaką ma teściową. :-)

Bakłażanowe języki po gruzińsku z pastą orzechową, pomidorami i serem

Sekretem tego letniego sosu są kwaśnawe winogrona, których kiście najczęściej oplatają werandę i słodkie dojrzałe jeżyny, których krzaki pełnią rolę naturalnej osłony lub przegrody w polu. I jeszcze trochę przypraw dodających ostrości i wykwintności...

Składniki na gruziński sos jeżynowo-winogronowy

Z Chin i Indii przez Azję Mniejszą zrobił wycieczkę do Afryki, a następnie do Europy i Ameryki. Wielki, fioletowy podróżnik – bakłażan! Co prawda może mieć skórkę oprócz fioletowej także żółtą, zieloną, białą, pomarańczową, marmurkową, jednakże w środku jest zawsze biały.

Bakłażanowe krążki z sosem orzechowym i papryką - potrawa kuchni gruzińskiej

Podobno w Gruzji znanych jest ponad 300 potraw z bakłażana, co by znaczyło, że jest to jedno z popularniejszych warzyw w tym kraju. Przez swój neutralny smak bardzo dobrze łączy się z innymi warzywami i produktami co też wpływa na sporą ilość wariantów i modyfikacji.

Bakłażanowe rulony po gruzińsku z pastą orzechową

Przepis prosty, składniki niedrogie, kolor wspaniały, smak wytworny. A jak czerwona kapusta trafiła do Gruzji dokładnie nie wiadomo, chociaż wszystko wskazuje na to, że jej praprzodek jarmuż w świat wywędrował z Kolchidy.

Sałatka z duszonej czerwonej kapusty po gruzińsku

Dlaczego maliny są czerwone? Według mitów dawniej były białe... To wszystko ponoć przez psotnego Jowisza!

Maliny z migdałami - gruziński deser

Podstawą jest upieczony w skórce bakłażan. Pozostałe składniki można modyfikować do woli za każdym razem delektując się nową odsłoną już znajomej potrawy.

Pasta bakłażanowa z serem i papryką (wegetariańska potrawa gruzińska)

Porowe pęczki z kokardkami w sosie orzechowym. Wyglądają pięknie – jako dekoracyjna przystawka godne polecenia. W przygotowaniu łatwe i … dobre dla gadułów.

Pęczki z pora w sosie orzechowym (gruzińska potrawa wegetariańska)

Ziemniaki dotarły do Gruzji w XIX wieku razem z niemieckimi kolonistami. Na początku były towarem luksusowym dostępnym dla nielicznych, jednak z biegiem czasu stały się na tyle powszechne, że mogły gościć w każdym domu.

Kulki ziemniaczane po gruzińsku - z orzechami i pestkami granata

Dlaczego zainteresowałam się bananami? Po pierwsze przez przepis z gruzińskiej kuchni na banany z migdałami a po drugie przez artykuł w wiadomościach gruzińskich, że w Kachetii, ojczyźnie winogron, zaczynają pojawiać się plantacje bananów.

Banany po gruzińsku z migdałami i sokiem brzoskwiniowym (deser)

W postnej, czyli wegetariańskiej kuchni gruzińskiej, jest sporo potraw z grzybów – grzyby duszone z jajkami, ze śmietaną, z masłem, z orzechami, smażone, zapiekane w “kiecy”, podsmażane, opiekane nad rozżarzonymi węgielkami a nawet chinkali z grzybów – rarytas dla tych, którzy mięsa nie preferują.

Soko-suluguni - grzyby zapiekane z serem (gruzińska potrawa wegetariańska)

W Kachetii a także w rejonie Rustawi i Gori powstały duże plantacje pieczarek, więc pora na gruzińską potrawę z pieczarek. Jej “gruzińskość” przejawia się głównie w dodatku orzechów i octu winnego.

Pieczarki z orzechami po gruzińsku (przepis)

Pod hasłem gruzińska kuchnia można wyróżnić kilka charakterystycznych kuchni regionalnych. Jak to ująć w jednej książce? Jak to ująć tak by oprócz smaku i inspiracji kulinarnej poczuć przestrzeń, tradycje i koloryt kraju, z którego ktokolwiek wraca, to opowiada o jedzeniu?

Okładka książki Tradycyjna kuchnia gruzińska Jeleny Kiładze

Jajko – niby nic szczególnego a jednak! Te jajka zachwycą swoją prostotą leniuchów kulinarnych a swoim smakiem kulinarnych smakoszy.

Jajka faszerowane orzechami (potrawa kuchni gruzińskiej)

Pchali to sałatka tak internacjonalna jak i sama Gruzja. W Gruzji, na obszarze jednej piątej Polski, żyje kilkanaście grup narodowościowych a pkhali można zrobić z najprzeróżniejszych warzyw, których w Gruzji jest również dostatek.

Pchali (pxali, pkhali) szpinakowo-porowe - potrawa gruzińska

Niektórzy sugerują, że tego typu ciasteczko-pierożki są zaczerpnięte z kuchni rosyjskiej. Gdyby nawet tak było, to mają w sobie spory dodatek gruzińskiej duszy przejawiającej się w dodawaniu orzechów tam, gdzie się tylko da.

Ciasteczka drożdżowe z nadzieniem orzechowym

Kulinarne a-z

Potrawa z bakłażana żartobliwie nazywana “językami teściowej” może być bardzo ostra lub łagodna, z nutką goryczy lub kwaśności. Końcowy smak zależy od tego kto przyrządza i jaką ma teściową. :-)

Bakłażanowe języki po gruzińsku z pastą orzechową, pomidorami i serem

Z Chin i Indii przez Azję Mniejszą zrobił wycieczkę do Afryki, a następnie do Europy i Ameryki. Wielki, fioletowy podróżnik – bakłażan! Co prawda może mieć skórkę oprócz fioletowej także żółtą, zieloną, białą, pomarańczową, marmurkową, jednakże w środku jest zawsze biały.

Bakłażanowe krążki z sosem orzechowym i papryką - potrawa kuchni gruzińskiej

Podobno w Gruzji znanych jest ponad 300 potraw z bakłażana, co by znaczyło, że jest to jedno z popularniejszych warzyw w tym kraju. Przez swój neutralny smak bardzo dobrze łączy się z innymi warzywami i produktami co też wpływa na sporą ilość wariantów i modyfikacji.

Bakłażanowe rulony po gruzińsku z pastą orzechową

Podstawą jest upieczony w skórce bakłażan. Pozostałe składniki można modyfikować do woli za każdym razem delektując się nową odsłoną już znajomej potrawy.

Pasta bakłażanowa z serem i papryką (wegetariańska potrawa gruzińska)

Dlaczego zainteresowałam się bananami? Po pierwsze przez przepis z gruzińskiej kuchni na banany z migdałami a po drugie przez artykuł w wiadomościach gruzińskich, że w Kachetii, ojczyźnie winogron, zaczynają pojawiać się plantacje bananów.

Banany po gruzińsku z migdałami i sokiem brzoskwiniowym (deser)

Herbaciane liście, herbaciane pola w muzyce, czyli garść rozważań historycznych przy pieczeniu herbacianego ciasta.

Gruzińskie ciasto herbaciane (przepis)

Przepis prosty, składniki niedrogie, kolor wspaniały, smak wytworny. A jak czerwona kapusta trafiła do Gruzji dokładnie nie wiadomo, chociaż wszystko wskazuje na to, że jej praprzodek jarmuż w świat wywędrował z Kolchidy.

Sałatka z duszonej czerwonej kapusty po gruzińsku

Hurma kaukaska znana była przez starożytnych Greków, którzy nazwali ją diospyros, czyli “owoc bogów”. Gruzińskim przysmakiem robionym z suszonej hurmy są girlandy cziri.

Suszony owoc hurmy kaukaskiej (diospyros lotus)

Mery woli swoje jabłka z ogrodu, o których wie, że wyrosły może nie takie wielkie i piękne, ale za to bez chemii. Jesienią są najsmaczniejsze na świeżo, ale zimą próbujemy ich na ciepło, upieczonych w postawionym na piecu dużym, żeliwnym keci.

Jabłka pieczone na keci

Jajko – niby nic szczególnego a jednak! Te jajka zachwycą swoją prostotą leniuchów kulinarnych a swoim smakiem kulinarnych smakoszy.

Jajka faszerowane orzechami (potrawa kuchni gruzińskiej)

Jarzębina już dobrze przechłodzona i nie ma goryczki, zatem można zrywać jarzębinę, z której później Lela zrobi pyszne konfitury. Jemy je tutaj dość często, są zeszłoroczne a teraz jest okazja nauczyć się je robić samemu. Bierzemy dwa wiadra, sekatory i rękawiczki...

Jarzębina zebrana na konfiturę

Grudzień to czas ostatnich zbiorów pigwy, kiedy już lekko przechłodzone, dojrzałe i słodsze są idealne na przetwory, w tym konfitury.

Smażenie owoców pigwy na konfiturę

Ziemniaki dotarły do Gruzji w XIX wieku razem z niemieckimi kolonistami. Na początku były towarem luksusowym dostępnym dla nielicznych, jednak z biegiem czasu stały się na tyle powszechne, że mogły gościć w każdym domu.

Kulki ziemniaczane po gruzińsku - z orzechami i pestkami granata

Sekretem tego letniego sosu są kwaśnawe winogrona, których kiście najczęściej oplatają werandę i słodkie dojrzałe jeżyny, których krzaki pełnią rolę naturalnej osłony lub przegrody w polu. I jeszcze trochę przypraw dodających ostrości i wykwintności...

Składniki na gruziński sos jeżynowo-winogronowy

Lobio – to jedna z najbardziej znanych i popularnych gruzińskich potraw. Każdy, kto był w Gruzji, na pewno jadł lobio. A jak się zbierze kilku, którzy byli i jedli, to rozpocznie się dyskusja jak je robić i jaki jest jego prawdziwy smak.

Lobio z czerwonej fasoli - tradycyjna potrawa gruzińska

Malachto – adżarska potrawa pełna zieloności, lekka i subtelna, ze szczyptą czerwonego, papryczkowego ognia.

Malachto (malakhto) - adżarska potrawa z zielonej fasolki

Dlaczego maliny są czerwone? Według mitów dawniej były białe... To wszystko ponoć przez psotnego Jowisza!

Maliny z migdałami - gruziński deser

Listopad – mandarynkowy sezon w pełni. Gruzińskie mandarynki smakują inaczej niż te wymęczone podróżą i sypane środkami ochrony, które możemy kupić w Polsce. W nadmorskich rejonach mamy okazję posmakować tych najsłodszych i najsmaczniejszych...

Sortowanie mandarynek w Chakvi (zdjęcie do reportażu z Gruzji)

Pchali to sałatka tak internacjonalna jak i sama Gruzja. W Gruzji, na obszarze jednej piątej Polski, żyje kilkanaście grup narodowościowych a pkhali można zrobić z najprzeróżniejszych warzyw, których w Gruzji jest również dostatek.

Pchali (pxali, pkhali) szpinakowo-porowe - potrawa gruzińska

Porowe pęczki z kokardkami w sosie orzechowym. Wyglądają pięknie – jako dekoracyjna przystawka godne polecenia. W przygotowaniu łatwe i … dobre dla gadułów.

Pęczki z pora w sosie orzechowym (gruzińska potrawa wegetariańska)

W Kachetii a także w rejonie Rustawi i Gori powstały duże plantacje pieczarek, więc pora na gruzińską potrawę z pieczarek. Jej “gruzińskość” przejawia się głównie w dodatku orzechów i octu winnego.

Pieczarki z orzechami po gruzińsku (przepis)

Niektórzy sugerują, że tego typu ciasteczko-pierożki są zaczerpnięte z kuchni rosyjskiej. Gdyby nawet tak było, to mają w sobie spory dodatek gruzińskiej duszy przejawiającej się w dodawaniu orzechów tam, gdzie się tylko da.

Ciasteczka drożdżowe z nadzieniem orzechowym

Ta warzywna zupa w pełni oddaje polityczny klimat Gruzji. Przyszła razem z Rosjanami i główne komponenty pozostały niezmienne. Za to w dodatkach “hulaj duszo!” – wszystko się zmieści co fantazja gruzińskiej gospodyni podsunie.

Ruski barszcz warzywny wg przepisu Mery

W postnej, czyli wegetariańskiej kuchni gruzińskiej, jest sporo potraw z grzybów – grzyby duszone z jajkami, ze śmietaną, z masłem, z orzechami, smażone, zapiekane w “kiecy”, podsmażane, opiekane nad rozżarzonymi węgielkami a nawet chinkali z grzybów – rarytas dla tych, którzy mięsa nie preferują.

Soko-suluguni - grzyby zapiekane z serem (gruzińska potrawa wegetariańska)

W tym przepisie zamiast papryki mogłoby się znaleźć mnóstwo innych warzyw a i papryka wcale nie musi być zielona. Gwoździem programu jest sos orzechowy, z którym te wszystkie warzywa nabierają duszy i wykwintnego smaku. Zaś w samej potrawie jest jedna ciekawostka...

Papryka gotowana po gruzińsku w sosie orzechowym

Wyobrażacie sobie śliwki mirabelki z czosnkiem, papryką i ziołami? U nas kojarzone z ekonomicznym nieudacznictwem, gdzie indziej doceniane w kuchni i poważane… W Gruzji ałycza, będąca przodkiem mirabelki i często z nią mylona, stanowi podstawę legendarnego, kwaśno-pikantnego sosu tkemali.

Tkemali, ałycza, mirabelki - różnokolorowe śliwki na gruziński sos tkemali

Tolma to potrawa, której pochodzenie nie jest pewne. Najczęściej robiona jest z nadzieniem ryżowo-mięsnym, ale można też zrobić wersję wegetariańską. Taką zrobiła dla nas Żużuna dodając do ryżu dużo zieleniny. Robienie tolmy to prosta, choć żmudna praca...

Historie kulinarne: Tolma (sarma) wegetariańska z ryżem

Pod hasłem gruzińska kuchnia można wyróżnić kilka charakterystycznych kuchni regionalnych. Jak to ująć w jednej książce? Jak to ująć tak by oprócz smaku i inspiracji kulinarnej poczuć przestrzeń, tradycje i koloryt kraju, z którego ktokolwiek wraca, to opowiada o jedzeniu?

Okładka książki Tradycyjna kuchnia gruzińska Jeleny Kiładze

Koniec jesieni i niedługo zacznie się zima. Dla mieszkańców górskich wiosek Adżarii oznacza to zasypane i nieprzejezdne drogi. W wioskach nie ma sklepów a w miasteczkach jest ich niewiele i słabo zaopatrzone.

Reportaż z Gruzji: Spiżarnia w górskiej wiosce Adżarii

Zimą lub na przednówku, jak wszystkie zapasy suszonych liści, konfitur czy soków się skończą, można wykorzystać świeżo ścięte, gałązki do zrobienia doskonałej herbatki uzdrawiającej nie tylko z przeziębienia czy grypy, ale także z zimowej depresji.

Parzenie gałązek krzewów owocowych

Inne publikacje

Batumi zmienia się i to bardzo szybko. Teraz jest wielkim placem budowy i przebudowy. Czy zmienia się na lepsze? To kwestia gustu i preferencji...

Migawka z wyprawy do Gruzji: Batumi, ech Batumi (zdjęcie z plaży)

Trudno mi pisać o Mery, bo trudno jedną historią ująć ogrom ciepła wewnętrznego i tragedii, których doświadczyła. Dotykanie jej tematu to jak zetknięcie z antyczną tragedią – żona, matka, siostra, obywatelka, pielęgniarka, mądra kobieta, kobieta pogodzona i niepogodzona, kobieta naznaczona wojną, kobieta, która ma klucze...

Reportaże z Gruzji - Meri Kvitsiani i jej sery

Kaukaz jest jednym z tych miejsc na świecie, gdzie żyje się równolegle jakby w dwóch rzeczywistościach – jednej archaicznej a drugiej współczesnej. Czasem jeszcze wtrąca się jedna rzeczywistość – fikcja literacka i filmowa. O Diunie bez Herberta, o słońcu i pragnieniu, o zawieszeniu między tradycją a telewizyjną papką.

Reportaże z Gruzji - Portret kobiety z wioski - między tradycją a telenowelą

O tym jak dyplomata łapał nam autostop, o skalnym mieście i słonecznej bogini. O Stalinie, Berii i przewodniku z pasją. O Leli, Lanie, Lice i Marice oraz człowieku, który miał widelec i nóż…

Reportaż z Gruzji: Dziewczyna z chlebem

O “Nadziei” pełnej nadziei, że można zgodnie koegzystować w wieloetnicznym regionie. O największym gruzińskim jeziorze i o wiosce, której nazwy się zmieniały. O Mery, która klucze miała i o nauczycielkach bajki opowiadających.

Reportaże z Gruzji - Nauczycielki z Siedmiu Cerkwi - Edikilisa

Piszę o Gruzji, ale także i o wędrowaniu. O tych dziwnych czasem ulotnych spotkaniach z ludźmi. Tych mgnieniach, które zostawiają ślad w duszy. Gdy przyszedł do mnie tytuł tego rozdziału pomyślałam – to czysta prowokacja… Będę pisać o jakiś kościach sprzed miliona siedmiuset tysięcy lat?

Reportaże z Gruzji - Portret wędrowca [grafika - Adam Bińkowski]

W połowie października nasze gorączkowe przygotowania do wyjazdu sukcesywnie schładzane były przez różne sprzętowe niespodzianki i inne opóźniacze, co przypominało nam, że cierpliwość jest cnotą i towarzyszką mądrości.

Surowa czekolada, ziarna kakaowca, jagody inkaskie i inne słodkości - SuroVital

Utwory i adaptacje

  • Dawniej wina nie znano. Rosły winne grona dzikiej winorośli w lesie i tylko je ptaki dziobały. Raz pewien biedak wykopał w lesie krzak winorośli, przyniósł go do domu i zasadził w pobliżu.

    Grafika do legendy gruzińskiej o wynalezieniu wina [Ewa Łazowska]

Terminy powiązane

Indeks kulinarny